تیتر جدیدترین اخبار

شرح خبر:

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس،‌ مقام معظم رهبری در دیداری که مداحان و ذاکران حسینی در فروردین ماه سال جاری با ایشان داشتند نکاتی را به آنها گوشزد کردند. از جمله اینکه؛ در هر منبری، درس‌های کاربردی زندگی ائمه(ع) هنرمندانه بیان شود، ضرورت توجه به مسائل روز در اشعار و مداحی‌ها، مقابله با تلاش دشمنان برای تضعیف باورهای جوانان، با اشعار پرمغز و اجرای هنرمندانه، مستمعین خود را به انسان‌هایی امیدوار، پرتلاش و کارآمد تبدیل کنید و هدایت مردم و بیداری و بصیرت افزایی را مهمترین وظیفه خود بدانید.

با عبور از ماه محرم و فروکش کردن موج نخست عزاداری‌های سید و سالار شهیدان و آماده‌شدن مساجد، تکایا و هیآت حسینی برای اقامه عزای اربعین حسینی(ع)، میزگردی را با حضور محمدحسین رجبی‌دوانی استاد دانشگاه و تحلیلگر تاریخ اسلام و احمد چینی از مداحان و ذاکران پیشکسوت با موضوع «بررسی آسیب‌های عزاداری» برگزار کردیم که بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانید.



* رهبر معظم انقلاب 28 مهرماه گذشته در دیداری که نخبگان و استعدادهای برتر علمی داشتند، با تشکر از مجموعه‌های اداره کننده هیأت‌های عزاداری عاشورا گفتند: «حضور انبوه جوانان، سخنرانی‌های پر محتوا، برخی از نوحه‌ها و عزاداری‌های پر مغز، در مجموع سطح هیأت‌های عزاداری را ارتقا داده بود.» این موضوع نشان از رضایت نسبی حضرت آقا از عزاداری‌های امسال دارد. نظر شما که در بطن موضوع قرار دارید درباره عزاداری‌های دو ـ سه سال اخیر چیست؟ آیا تحولی را شاهد بوده‌اید؟

چینی: مرحوم حاج علی آقای آهی، تحولی در مداحان و خانه مداحان ایجاد کرد، خیلی فرد سختگیر و دقیقی بود. هر مداحی که می‌خواند ایرادات کارش گرفته می‌شد، مثلاً می‌گفت: چرا فلان مداح، تسبیح را فلان مدل در دستش گرفته؟! در طرز لباس پوشیدن مداحان دقت بسیاری داشت، روی مقتل هم خیلی حساس بود. خانه مداحان در حال حاضر جلسات زیادی دارد و جلساتش به صورت هفتگی برگزار می‌شود و همه این موارد باعث شده تا تحولی در مداحی کشور به وجود آید و جایگاه مداحی، ارتقاء یابد.

رجبی دوانی: از شما که به این مهم پرداختید تشکر می‌کنم. تأکیدات رهبر معظم انقلاب که در جایگاه ولایی قرار دارند و کسانی که در عرصه خدمتگزاری به اهل بیت (ع) هستند طبیعتاً مطیع رهبر معظم انقلاب به عنوان نیابت امام زمان (عج)‌ هستند. وقتی رهنمودهایی چنین از معظم‌له صادر شده، کسانی که خود را مقید و مؤظف بدانند طبیعتاً در هیأت‌ها و مراسم‌ عزاداری همت کردند که کیفیت این عرض ادب‌ها را بالا ببرند.

استاد چینی اشاره کردند به خانه مداحان، من از بسیج مداحان خبر دارم که کار بسیار ارزشمندی است و بسیار حساب شده هر هفته مداحان عضو بسیج مداحان را جمع می‌کنند و به آنها رهنمود داده و از اساتید فن بهره برده می‌شود، عیب‌ها و ایرادات‌شان گرفته و مطالبی چه اعتقادی و چه سیاسی به آنها آموخته می‌شود لذا از این حیث الحمدلله به این شکل شاهد یک حرکت روبه رشد هستیم.

چون مداحان قدیم از علما بهره می‌بردند و مسئله هم می‌دانستند، از طرفی خداوند هم به آنها ذوق و قریحه‌ای عنایت کرده بود لذا موفق‌تر بودند

کاش عزیزانی که مانند استاد چینی پیشکسوت هستند در جامعه مداحی‌ ما الگو قرار بگیرند. مداحان قدیم ما حشر و نشرشان با علمای بزرگ بود و از محضر آنها بهره‌ها می‌بردند لذا بسیار مقید بودند که هر چیزی را نخوانند و با این بزرگواران چک می‌کردند که فلان مأخذ و منبع را تأیید می‌کنند یا خیر. علاوه بر این گاهی اوقات مداحان در جلسات خود، مسائل شرعی هم می‌گفتند و در حقیقت یک مجموعه کاملی بود؛ چون مداحان قدیم از علما بهره می‌بردند و مسئله هم می‌دانستند، از طرفی خداوند هم به آنها ذوق و قریحه‌ای عنایت کرده بود لذا موفق‌تر بودند.

در چند سال اخیر اندکی میان مداحان و علما فاصله افتاده بود و آسیب‌هایی را داشت بعضی وقت‌ها اشعاری خوانده می‌شد که یا از نظر محتوا سخیف بود و یا اشکال شرعی داشت یا به لحاظ اعتقادی غلو بود، الحمدلله این وضعیت در حال اصلاح است.





در ارتباط با مجالس سخنرانی بنده اصلاً خودم را قابل مجالس امام حسین (ع) نمی‌دانم تا چه برسد به اینکه بخواهم پیشکسوت باشم. این شأن، شأن روحانیت است ما هم اگر در این عرصه ورودی پیدا کردیم یکی به سبب نیاز جامعه است، نظر لطف عزیزان هیأتی است و دیگر اینکه به اعتباری است که بنده در روحانیت بزرگ شده‌ام. معتقدم اولویت این است که سخنران محفل حضرت امام حسین (ع) در کسوت روحانیت باشد از این منظر وقتی بعضی از علما دعوت می‌‌کنند نمی‌پذیرم و می‌گویم این شأن روحانیت است حال اگر تک جلسه‌ای یا در حد یکی دو جلسه باشد سخنرانی می‌کنم بنابراین مجلس حضرت سیدالشهدا (ع) از روحانی فاضل و با سواد خالی باشد این آفت‌های سال‌های اخیر بود. یعنی مجلس، مداحی دارد آن هم نه مداحانی مانند استاد چینی که با علما حشر و نشر دارند کسانی هستند که نه مقتل‌ها را درست می‌شناسند و نه از آن محفل علما بهره بردند و لذا آن مجلس بازخورد خوبی نداشت خروجی خاصی نداشت و فقط یک شور مختصری بود که ایجاد می‌شد.

بنده شاهد هستم که در 2-3 سال اخیر بسیاری از هیأت‌ها سخنران‌محور شده‌اند آن‌ هم به یک سخنران بسنده نمی‌کنند، در اصفهان و کاشان، شاهد چنین مجالس جالبی بودم و گذشته از یک روحانی عالم فاضل که سخنران است بیشتر هم به دنبال تبیین فلسفه و چرایی قیام امام حسین (ع) است در کنار آن بُعد عاطفی و احساسی، جلسات کارشناسی می‌گذارند مثلاً یک مجری و یک کارشناس حضور دارند بعضی از مسائل آن دوران را تحلیل می‌کنند یک نوآوری است و باعث بالا رفتن بصیرت مخاطب می‌شوند.

هیأت نخل کاشان کارهای ارزشمندی انجام می‌دهد؛ دست‌اندر کاران این هیأت سعی می‌کنند سخنران‌ها و مداحان حساب شده و برجسته دعوت کنند و سپس در کنار هیأت، خدماتی را به مردم ارائه می‌دهند

بحث تبلیغ نیست بلکه بحث تشویق است بسیاری از مجالس عزاداری پایگاه اطلاع‌رسانی دارند و می‌توان وارد سایت‌شان شد. کانون شهید بهشتی اصفهان بسیار در این خصوص موفق بوده است. چه خلق عظیمی در کانون پانزده خرداد اصفهان جمع می‌شوند. هیأت نخل کاشان کارهای ارزشمندی انجام می‌دهد؛ دست‌اندر کاران این هیأت سعی می‌کنند سخنران‌ها و مداحان حساب شده و برجسته دعوت کنند و سپس در کنار هیأت، خدماتی را به مردم ارائه می‌دهند مثلاً پزشک اطفال، متخصص تغذیه آورده بودند که در این ایام خدمات رایگان به مردم می‌داد. حتی مشاوره‌های خانوادگی بود که بنده آنها را تحسین کردم که مجالس امام حسین (ع) برکات متعدد و مفصلی داشته باشد که نسبت به سال قبل، یک جهشی را مشاهده کردم که قابل تحسین و توجه است.

آقای چینی! بین مداح و سخنران تا چه اندازه باید هماهنگی باشد از این جهت که سخنانشان نقیض هم نباشند مثلاً سخنران یک سخنان می‌گوید و مداح آن ماجرا را به گونه‌ای دیگر مداحی می‌کند؟

چینی: مجالس مختلف هستند؛ گاهی اوقات وقتی منبر سخنران تمام می‌شود و روضه می‌خواند چراغ‌ها را خاموش می‌کنند و مداح باید آنجا گریز روضه را بخواند و نمی‌تواند کل آن روضه را بخواند چراکه ممکن است مستمع، مجلس را رها کند و برود لذا در اینجا فرد مداح باید همان روضه‌ای را که سخنران خوانده است را ادامه بدهد. بنده خودم که سال‌ها در مجلس حاج آقا مجتبی تهرانی (ره) مداحی می‌کردم مقدمه‌ای نداشتم و همان روضه را ادامه می‌دادم و چون من با ایشان خو گرفته بودم می‌دانستم که ایشان در دهه اول محرم روضه اصحاب سیدالشهدا (ع) را هم می‌خواند خودم را آماده می‌کردم مثلاً اگر ایشان روضه وهب یا جون را می‌خواند من هم روضه همان را می‌خواندم.

اگر مداح بخواهد قبل از ورود به روضه، مقدمه بخواند، باید اشعار امام زمان (عج) علت قیام امام حسین (ع) بخواند و موعظه کند. مانند اینکه امسال در بیت رهبری خواندم چون من ابتدا قبل از سخنران، مداحی کردم با مقدمه شروع کردم اما مداحی که بعد از سخنرانی، مداحی می‌کند باید متناسب با بحث، ادامه دهد و روضه بخواند.



تجربه شما می‌گوید مداح چند دقیقه باید بخواند، نمی‌خواهیم نسخه واحد تجویز کنیم اما عرف آن چقدر باشد خوب است؟

چینی: افراد با هم متفاوت هستند؛ اگر در مجلسی جوانان باشند و آقای محمود کریمی بخواهد بخواند و جوانان آمده‌اند که سینه بزنند، شور بگیرند، این جمع، یک ساعت هم گنجایش دارند اما جلساتی هستند که بعد از سخنرانی واعظ، حدوداً 15-20 دقیقه بعدش مجلس باید تمام شود. مجلس مرحوم آقا مجتبی تهرانی با اینکه جوانان هم حضور داشتند اما ایشان اجازه نمی‌دادند که مجلس را طول دهیم. مثلاً شب‌های دهم، یازدهم سینه‌زنی داشتیم در حد یک ربع و با روضه خواندن من، کل زمان مداحی به 25 دقیقه می‌رسید. بنده حدود 4 دهه در مجالس ایشان مداحی کردم و روال کارشان به همین صورت بود. به هر حال جلسات با هم فرق دارند البته در زیاد خواندن هم مشکلاتی وجود دارد.

مجلس آقامجتبی تهرانی، اگر جوانان می‌رفتند برای تخلیه خودشان جمع نمی‌شدند بلکه آنها برای کسب معرفت می‌رفتند لذا اینجا ایجاب می‌کند اصل سخنرانی و کسب معرفت از سخنران باشد و گریزی که در آخر، سخنران می‌زند، مداح آن را به اوج برساند

این زیاد خواندن چه آسیب‌هایی را به دنبال دارد؟

رجبی دوانی:‌ الحمدلله، محافل اهل بیت (ع) به ویژه حضرت سیدالشهدا (ع) طیف‌های مختلفی را به خود جذب کرده است. مجلس آقامجتبی تهرانی، اگر جوانان می‌رفتند برای تخلیه خودشان جمع نمی‌شدند بلکه آنها برای کسب معرفت می‌رفتند لذا اینجا ایجاب می‌کند اصل سخنرانی و کسب معرفت از سخنران باشد و گریزی که در آخر، سخنران می‌زند، مداح آن را به اوج برساند در عرض 15-20 دقیقه. اما یک محافلی هستند که مخاطب، عشق به امام حسین (ع) دارد ولی از نظر سطح معلومات یا نوع نگاه با آن مجالس تفاوت دارد و اصل را بر سینه‌زنی گذاشته‌اند و این گونه به ساحت سیدالشهدا (ع) ابراز ارادت می‌کنند اگر سخنران برای آنها دعوت کنید سخنران نمی‌تواند به سخنرانی خود ادامه دهد کما اینکه آقای کریمی دو مرتبه بنده را به مجلسی دعوت کردند، من دیدم این سیل جمعیت برای سخنرانی من نیامده برای سینه‌زنی آمده است از این‌رو وقتی شروع به سخنرانی کردم دیدم که جمعیت می‌خواهد سخنان بنده سریع تمام شود و بروند سر اصل مطلب.

بنابراین بنده که قرار بود یک ساعت سخنرانی کنم نیم‌ساعت نشده سخنرانی را تمام کردم خود آقای کریمی هم با دیدن این وضعیت، ناراحت شده و تذکراتی را به مخاطبان دادند لذا اینجا گنجایش دارد دو ساعت هم برایشان بخوانند و سینه بزنند جوّش اقتضا می‌کرد اما در مجالس آقا مجتبی تهرانی اگر مخاطب بیشتر از یک ساعت هم پای سخنان سخنران می‌نشست جوّش اقتضا می‌کرد از این رو مخاطبان و مستمعین با هم متفاوت هستند و این موضوع به سطح فکری و سطح علمی مخاطبان بازمی‌گردد.

باید حاصل تمام این مجالس، بصیرت‌افزایی باشد همان‌طور که رهبری معظم انقلاب فرموده‌اند. خیلی کیش دادن سینه‌زنی‌هایی که فقط یک شور و هیجانی را ایجاد می‌کند ولی بصیرتی ندارد از جمله آسیب‌هایی می‌شود که فرد فقط برای آن آمده است و حتی خود مداح هم بخواهد مطلبی از مسائل روز مطرح کند ممکن است، مخاطب گنجایش نداشته باشد و بگوید مداح چرا حاشیه می‌رود، اصل سینه‌زنی است، بنابراین مداحان و سخنرانان ما باید متوجه این مسئله باشند. روحانیت و مدیر مجلس باید خط بدهند نه اینکه هرچه ذوق و خواست توده حاضر در جلسه باشد رقم بخورد.

هیأت‌ها باید یک انسجامی داشته باشند و از سوی سازمان تبلیغات، کانون مداحان، امور مساجد و... همه هیأت‌ها یک خط و سیر مشخصی را بگیرند و در مقام عمل پیاده کنند و از بروز آسیب‌ها جلوگیری کرد. به خصوص هیأت‌هایی که استقبال زیادی از آنها می‌شود، خیابان‌ها بسته می‌شود، راه‌ها گرفته می‌شود؛ این عرض ادب‌ها که خیلی هم ارزش دارد مستحب است اما یک چیزهایی هست که حق الناس است لذا مبادا با طول د ادن مجالس یا با صدای بلندگوها حق دیگران را ضایع کنیم ممکن است عده‌ای به شور برسند اما از طرف دیگر ساکنان آن محله که به مشکلاتی برمی‌خورند زدگی نسبت به هیأت‌ و مجالس امام حسین (ع) پیدا می‌شود، خدای نکرده نباید اینگونه شود که عده‌ای بدبین شده یا چنین حرکاتی آنها را از این جلسات دور کند.